Του Γιώργου Λαουτάρη
Οι σχέσεις μεταξύ Δήμων και Περιφερειών, του πρώτου και του δεύτερου βαθμού αυτοδιοίκησης όπως λέγεται επισήμως, θεωρητικά -κατά το νόμο- είναι ισότιμες. Πρακτικά όμως οι Περιφέρειες έχουν το βαρύ “πορτοφόλι” για τη χρηματοδότηση των μεγάλων έργων υποδομής, ελέγχοντας κατ’ αποκλειστικότητα τη ροή αυτών των πόρων προς τους Δήμους. Και το γεγονός αυτό είναι μείζων αφορμή για μια σειρά τριβών, όπως αυτή του Αυγούστου, με πύρινες δηλώσεις που αντάλλαξαν ο πρόεδρος της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδος, Γιώργος Πατούλης με τον πρόεδρο της Ένωσης Περιφερειών Ελλάδος, Κώστα Αγοραστό. Αφορμή ήταν οι πρόσφατες πυρκαγιές στη χώρα που άνοιξαν τη συζήτηση για τους πόρους των Περιφερειών και την απόδοσή τους στους Δήμους.
Την αρχή έκανε η ΚΕΔΕ με μια εκτενή ανακοίνωση σχετικά με τις ευθύνες της κεντρικής διοίκησης στην πρόληψη και καταστολή των πυρκαγιών. Σε αυτήν υπήρχε η εξής διατύπωση: “Οι Περιφέρειες έχουν την ευθύνη να καλύπτουν τα κενά του κράτους αφού έχουν και την αποκλειστική ευθύνη διαχείρισης όλων των χρημάτων που προορίζονται για τον Α΄ και Β’ βαθμό Αυτοδιοίκησης και να φροντίζουν για την αποτελεσματική προστασία των πολιτών”.
Η αναφορά αυτή εξόργισε τον εκπρόσωπο της περιφερειακής αυτοδιοίκησης, Κώστα Αγοραστό, ο οποίος έδωσε στη δημοσιότητα μια εν θερμώ δήλωση: “Πρόκειται για άνευ ιστορικού προηγούμενου παραποίηση της πραγματικότητας αλλά και πρωτοφανές θεσμικό ατόπημα. Είναι δυνατόν Δήμαρχος για 11 συναπτά χρόνια και επί 3ετία Προέδρος της ΚΕΔΕ να δηλώνει ότι τα χρήματα των 325 Δήμων δεν τα χειρίζονται οι εκλεγμένες Δημοτικές Αρχές; Συνειδητοποιεί άραγε τι λέει; Συνειδητοποιεί ότι κινούμενος μονότονα με βάση το μοτίβο “πάντα φταίει κάποιος άλλος” δεν προσφέρει καλές υπηρεσίες ούτε στη χώρα μας ούτε στην Αυτοδιοίκηση ούτε στην κοινωνία;”.
Φυσικά, το υπερδραστήριο γραφείο του Γιώργου Πατούλη δεν άφησε κάτω το γάντι. Εξέδωσε απάντηση με τίτλο “Δεν εξυπηρετεί το συμφέρον των τοπικών κοινωνιών η ταύτιση της ΕΝΠΕ με τις πολιτικές του Κεντρικού Κράτους” η οποία κατέληγε ότι δεν βοηθούν την ενότητα της αυτοδιοίκησης “δηλώσεις που “ρίχνουν νερό στο μύλο” μιας κυβέρνησης που έχει βάλει στο στόχαστρο της την ανεξαρτησία του θεσμού μας”.
Το θέμα όμως δεν έμεινε εκεί. Ο Περιφερειάρχης Θεσσαλίας, Κώστας Αγοραστός, παραχώρησε συνέντευξη στο Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, στην οποία αποσαφήνισε μεταξύ άλλων τα εξής: “Οι δήμοι δεν λογοδοτούν στις Περιφέρειες. Εμείς δεν ελέγχουμε τους δήμους. Εμείς διαχειριζόμαστε το 30% περίπου του ΕΣΠΑ και το χρησιμοποιούμε για να γίνονται έργα κυρίως στους δήμους. Μέσω του ΕΣΠΑ γίνονται έργα υποδομής, όπως δρόμοι και κοινόχρηστοι χώροι, σχολεία και βρεφονηπιακοί σταθμοί, Κέντρα Υγείας, εκσυγχρονίζονται νοσοκομεία – τόσο κτιριακά, όσο και με εξοπλισμό. Δίνουμε χρήματα για τις υποδομές των πανεπιστημίων, για αναστηλώσεις εκκλησιών, για έργα στον αγροτικό τομέα όπως άρδευση και ύδρευση, για τη διαχείριση των υγρών και στερεών αποβλήτων. Ακόμη, με χρήματα του ΕΣΠΑ γίνονται στους δήμους δράσεις για ΑμεΑ, στηρίζονται οικογένειες που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας”.
Και βέβαια, η ιδιότυπη αυτή “συζήτηση” μέσω ανακοινώσεων έφτασε και στον πυρήνα της. Σε απάντησή της η ΚΕΔΕ σημείωσε ότι “θεωρούμε επιβεβλημένο να τονίσουμε πως οι Δήμοι μπορούν και μόνοι τους να διαχειριστούν τους πόρους του ΕΣΠΑ, χωρίς τη μεσολάβηση των Περιφερειών, για να γίνονται έργα στις πόλεις μας”. Η ανακοίνωση ανέφερε ακόμη: “Δεν αντιλαμβανόμαστε γιατί χρειαζόμαστε τον ενδιάμεσο ρόλο των Περιφερειών στη διαχείριση των πόρων του ΕΣΠΑ, όταν εμείς μπορούμε να τα καταφέρουμε καλύτερα, με μεγαλύτερη διαφάνεια, ταχύτητα και κυρίως αποτελεσματικότητα”. Και έκλεινε με αρκετά “καρφιά”, ένα εκ των οποίων είναι και το εξής: “Έχουμε παραδείγματα Περιφερειαρχών που μοιράζουν τα κονδύλια του ΕΣΠΑ και εντάσσουν στους προϋπολογισμούς τους έργα σε Δήμους αποκλειστικά με κομματικά κριτήρια, αφήνοντας απέξω άλλους Δήμους, που διαθέτουν ολοκληρωμένες μελέτες για έργα”.
Μικρά τοπικά κράτη μικροί πρωθυπουργοί
Τον έλεγχο πολλοί εμίσησαν, το χρήμα ουδείς. Σε αυτή τη φράση μπορεί να συνοψισθεί η σημερινή πολιτική πλατφόρμα διεκδικήσεων της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Πίσω από όλες τις αντιπαραθέσεις των τελευταίων χρόνων γύρω από τα θεσμικά ζητήματα της αυτοδιοίκησης, υπάρχει η σταθερή απαίτηση για άρση ή χαλάρωση των εποπτικών μηχανισμών του κράτους πάνω στις αποφάσεις των ΟΤΑ και για απόδοση σε αυτούς μεγαλύτερων αρμοδιοτήτων, μαζί φυσικά με τους αναλογούντες πόρους. Κοντολογίς, κεντρικό αίτημα των δήμων είναι να καταστούν μικρά τοπικά κράτη. Η τριβές της ΚΕΔΕ με την ΕΝΠΕ εκδηλώνονται πάνω σε αυτό το υπόβαθρο.
Δυστυχώς όμως η αυτοδιοίκηση δεν παίρνει την “ψήφο εμπιστοσύνης” των πολιτών. Μια μεγάλη πλειοψηφία πιστεύει ακράδαντα ότι οι ΟΤΑ είναι θύλακες για τη μικροδιαφθορά και μηχανισμοί που αναπαράγουν τις πελατειακές σχέσεις. Πολλά παραδείγματα και σχετικές εκθέσεις που έχουν δει το φως της δημοσιότητας επιβεβαιώνουν πλήρως τον ισχυρισμό αυτό.
Μέχρι να εκλείψει κάθε τέτοιο φαινόμενο, μέσω διάφανων μηχανισμών ελέγχου, οι Δήμαρχοι δεν μπορούν να γίνουν …μικροί πρωθυπουργοί όπως θα ήθελαν ίσως, καθώς πρωταρχική απαίτηση της κοινωνίας είναι η διασφάλιση του δημόσιου συμφέροντος και η χρηστή διοίκηση του δημόσιου ταμείου.
[Δημοσιεύτηκε στον ΠΑΛΜΟ της Γλυφάδας, 26 Αυγούστου 2017]
