Γιατί με επηρέασαν τόσο πολύ ψυχολογικά τα γεγονότα των καταστροφικών πυρκαγιών;

Απόψεις

Τα γεγονότα των πρόσφατων καταστροφικών πυρκαγιών είναι πιθανόν να επηρεάσουν σημαντικά την ψυχική υγεία όσων έχουν ανεπίλυτο ή επιπεπλεγμένο πένθος από απώλειες αγαπημένων προσώπων που έχουν βιώσει στο παρελθόν.

 

Πότε το πένθος θεωρείται ανεπίλυτο

Το πένθος μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες όταν η διεργασία του θρήνου δεν εξελίσσεται στον βαθμό που χρειάζεται, προκειμένου να καταφέρει κάποιος να συμφιλιωθεί με την απώλεια. Με απλά λόγια, ανεπίλυτο θεωρείται το πένθος του οποίου κάποιες διαστάσεις εντείνονται ή παρατείνονται, επειδή το άτομο είτε δεν επιτρέπει στον εαυτό του, είτε δεν του «επιτρέπουν» οι άλλοι να θρηνήσει και να εξωτερικεύσει τα συναισθήματά του και αντ’αυτού τα αρνείται και τα απωθεί. Δηλαδή το πένθος γίνεται υπερβολικό σε μία ή περισσότερες από τις εξής διαστάσεις:

  • Σοβαρότητα συμπτωμάτων
  • Διάρκεια συμπτωμάτων
  • Δυσλειτουργία σε έναν ή περισσότερους τομείς (συναισθηματικό, εργασία, σχέσεις, δραστηριότητες  καθημερινότητας)

Αξίζει να τονιστεί ότι δεν θεωρείται η εμπειρία του πένθους «παθολογική» αυτή καθεαυτή, καθώς  ο τρόπος που βιώνει ο καθένας το πένθος του είναι μοναδικός. Αυτό που χαρακτηρίζεται ως δυσλειτουργικό είναι η δυσκολία της διεργασίας του θρήνου, στην περίπτωση που παρεμποδίζει την προσαρμογή του ατόμου στην νέα πραγματικότητα μετά την απώλεια.

Μπορεί να θρηνήσατε για την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου που χάσατε, αλλά όχι επαρκώς, με αποτέλεσμα μια νέα απώλεια, ή ένα τραγικό γεγονός που δεν σχετίζετε άμεσα μ΄εσάς, όπως οι θάνατοι των συνανθρώπων μας από τις πυρκαγιές, να ενεργοποιήσουν το πένθος σας και να ανακινήσουν μέσα σας επώδυνα συναισθήματα. Δηλαδή, μέρος του πένθους που δεν επιτελέστηκε την πρώτη φορά μεταφέρεται και βιώνεται στο «τώρα» με αφορμή ένα νέο ερέθισμα ή εμπειρία.

 

Ενδείξεις ανεπίλυτου πένθους

Οποιαδήποτε από τις παρακάτω ενδείξεις δεν επαρκεί από μόνη της, για να καταλήξει κανείς σε διάγνωση ανεπίλυτου πένθους. Ωστόσο, αν παρατηρείτε μια ή περισσότερες από αυτές που αναφέρονται παρακάτω, χρειάζεται να το λάβετε σοβαρά υπόψιν και να ζητήσετε τη γνώμη ενός ειδικού.

  • Παρόλο που έχουν περάσει χρόνια από την απώλεια, όταν σκέφτεστε ή μιλάτε για το άτομο που χάσατε αισθάνεστε πολύ έντονα δυσάρεστα συναισθήματα (θλίψη, θυμό, κ.α), σαν να συνέβη πρόσφατα.
  • Κάποιο γεγονός, που δεν σας αφορά άμεσα, σας προκαλεί πολύ έντονη θλίψη. Αυτό συνήθως είναι σημάδι ανεσταλμένου πένθους για μια δική σας ανάλογη απώλεια.
  • Η άρνηση να αδειάσετε το σπίτι από τα πράγματα του ατόμου που χάσατε. Για παράδειγμα, κάποιος που διατηρεί το δωμάτιο του νεκρού άθικτο ή επιδιώκει να απαλλαγεί από όλα τα πράγματά του αμέσως μετά το θάνατό του.
  • Η επιδίωξη ριζικών αλλαγών στον τρόπο ζωής σας μετά από κάποια απώλεια ή απομάκρυνση από κοινούς γνωστούς ή διακοπή δραστηριοτήτων που σχετίζονται με το άτομο που χάσατε.
  • Η τάση μίμησης της συμπεριφοράς ή της εμφάνισης του ατόμου που έφυγε. Αυτό προκύπτει από την επιθυμία να αντισταθμίσετε την απώλεια μέσω της ταύτισης.
  • Όταν μετά από μια απώλεια βιώνετε: είτε χρόνια καταθλιπτικά συναισθήματα, επίμονες ενοχές και έλλειψη εμπιστοσύνης στον εαυτό σας.
  • Η εμφάνιση σωματικών συμπτωμάτων και μοιάζουν με αυτά που παρουσίαζε ο αποθανών πριν πεθάνει. Συνήθως αυτά τα συμπτώματα εμφανίζονται κάθε χρόνο κοντά στην ημερομηνία του θανάτου του ατόμου ή σε εορταστικές περιόδους.
  • Φοβίες σχετικά με τις ασθένειες και το θάνατο, συχνά σχετίζονται με το άτομο που έχετε χάσει. Για παράδειγμα, αν ο θάνατος προήλθε από καρκίνο, μπορεί να αναπτύξετε καρκινοφοβία, κ.λπ.
  • Η αποφυγή επίσκεψης του τάφου ή συμμετοχής σε κοινωνικές εκδηλώσεις πένθους.

 

Τι μπορείτε να κάνετε

Αν από τα παραπάνω αναγνωρίσατε σημεία που σας αντιπροσωπεύουν είναι απαραίτητο να ζητήσετε τη βοήθεια ειδικού. Σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι το επιπεπλεγμένο πένθος είναι κάτι θεραπεύσιμο εφόσον το άτομο αναγνωρίσει την ανάγκη του για βοήθεια. Η αποτελεσματικότητα της θεραπείας του είναι αρκετά υψηλή όταν χρησιμοποιηθούν ειδικές τεχνικές. Στον χώρο μας παρέχεται η δυνατότητα εξατομικευμένης αξιολόγησης του τρόπου διαχείρισης του πένθους και κατά πόσο αυτός παρεμποδίζει την προσαρμογή του ατόμου. Η αξιολόγηση αυτή διεξάγεται μέσω προσωπικής συνέντευξης και χρήσης ψυχολογικών τεστ και ερωτηματολογίων.

 

Τι Διευκολύνει την Επουλωτική Διεργασία

Η επούλωση του τραύματος της απώλειας είναι πιο εύκολο να κατανοηθεί, αν παρομοιαστεί με τη διαδικασία αποκατάστασης ενός σπασμένου οστού. Όταν σπάει ένα οστό, αν δοθεί η κατάλληλη φροντίδα, όχι μόνο θα κολλήσει, αλλά θα γίνει πιο γερό από πριν. Κατά τον ίδιο τρόπο, όταν επουλώνονται τα ψυχικά τραύματα, το άτομο γίνεται πιο υγιές ψυχικά από πριν. Ωστόσο, όταν πληγωνόμαστε δεν αρκεί να υποθέσουμε ότι κάποια στιγμή θα επουλωθεί το τραύμα. Αν δεν κατανοήσει κανείς την επουλωτική διεργασία είναι πολύ πιθανό να επέμβει και άθελά του να την αναχαιτίσει.

Τα βήματα για την επούλωση του ψυχολογικού τραύματος της απώλειας είναι:

  1. Αναζήτηση βοήθειας (σε φίλους, συγγενείς ή κάποιον ειδικό)
  2. Θρήνος για την απώλεια (Η αναπόληση του παρελθόντος εκτός από οδυνηρά συναισθήματα, επιφέρει και αναβίωση θετικών συναισθημάτων όπως αγάπη, κάτι το οποίο λειτουργεί πολύ θεραπευτικά).
  3. Προσαρμογή στη νέα πραγματικότητα και συναισθηματική επένδυση σε άλλες σχέσεις.

Άννα Μαρία Κορομπίλια, Κλινική Ψυχολόγος, Θεραπεύτρια Οικογένειας

[Δημοσιεύτηκε στον ΠΑΛΜΟ της Γλυφάδας, 4 Αυγούστου 2018]