Η πρώτη πραγματογνωμοσύνη για την πυρκαγιά της Αττικής

Στήλες

Του Γιώργου Λαουτάρη

Ενας μήνας συμπληρώθηκε από την πυρκαγιά της «μαύρης Δευτέρας» 23 Ιουλίου 2018 και βέβαια, οι πληγές δεν έχουν κλείσει. Οπωσδήποτε τίποτα δεν θα είναι το ίδιο στην Αττική και σε όλη τη χώρα μετά την τραγωδία που άφησε πίσω της 96 νεκρούς. Τα ερωτήματα σχετικά με τις αιτίες που έφεραν το θάνατο σε τόσους ανθρώπους παραμένουν αμείλικτα και στοιχειώνουν όχι μόνον όσους είχαν εμπλοκή στη διαχείριση αυτού του πρωτοφανούς περιστατικού, αλλά και σε κάθε ευσυνείδητο πολίτη που απαιτεί να μην επαναληφθεί ποτέ ξανά μια ανάλογη καταστροφή.

Ένα πρώτο φως στα γεγονότα ρίχνει η πραγματογνωμοσύνη που υπογράφει ο αντιστράτηγος εν αποστρατεία του Πυροσβεστικού Σώματος, πρώην υπαρχηγός και νομικός αλλά και δικαστικός εμπειρογνώμονας για τη διερεύνηση εγκλημάτων εμπρησμού, Ανδριανός Γκουρμπάτσης. Την Τεχνική Έκθεση ανέθεσε στον έμπειρο αυτό αξιωματικό ο δικηγόρος κάποιων πυρόπληκτων οικογενειών και πρώην βουλευτής και υπουργός, Αντώνης Φούσας. Πρόκειται για τον δικηγόρο που κατέθεσε ήδη την πρώτη μήνυση για τις πυρκαγιές.

Από την αυτοψία που έκανε ο εμπειρογνώμονας στο σημείο έναρξης της πυρκαγιάς στις 4 Αυγούστου, σε ένα οικόπεδο της περιοχής Νταού Πεντέλης, προέκυψε με στοιχεία και χωρίς να υπάρχουν αμφιβολίες ότι η φωτιά ξεκίνησε από ανθρώπινη – και εγκληματική όπως αποδείχτηκε – αμέλεια. Όπως αναφέρεται στην Τεχνική Έκθεση, ένα πρόσωπο γνωστό πλέον στις αρχές έκαψε κλαδιά και κούτσουρα και έπειτα επιχείρησε να σβήσει τη φωτιά που άναψε. Όμως κάποιες ώρες αργότερα «τα υπολείμματα της καύσης και με την ενίσχυση των ανέμων … ανέφλεξαν (πυροδότησαν) την παρακείμενη καύσιμη ύλη χαμηλού κυρίως ύψους (κυρίως ξερά χόρτα αλλά και μικρό διάσπαρτο αριθμό πεύκων) και με τον τρόπο αυτό αναπτύχθηκε και εξαπλώθηκε η πυρκαγιά στην ευρύτερη περιοχή».

«Προφανώς, ο άνθρωπος που προέβη στην προαναφερόμενη εγκληματική ενέργεια σε προηγούμενο πλην όμως πρόσφατο της πυρκαγιάς χρόνο, περίπου 4-5 ώρες πριν, μάλιστα μια ημέρα με δείκτη επικινδυνότητας 4, δηλαδή ιδιαίτερα υψηλό κίνδυνο πυρκαγιάς, σε όλη την Περιφέρεια Αττικής, το πιθανότερο δεν έσβησε αποτελεσματικά, δηλαδή με επάρκεια ποσότητας νερού καθώς και κάλυψη με ικανή ποσότητα χώματος, τα υπολείμματα της καύσης», γράφει ο ερευνητής της Πυροσβεστικής.

Ένα ενδιαφέρον σημείο της Έκθεσης αφορά στην πραγματική ώρα έναρξης της πυρκαγιάς. Αυτή, κατά τον Ανδριανό Γκουρμπάτση, δεν είναι η 16:49 όπως αναφέρεται συνήθως. Τότε έγινε η αναγγελία της φωτιάς, από τον εθελοντή πυροφύλακα Μανώλη Τσαλιαγκό του Εθελοντικού Κλιμακίου Ραφήνας. Με βάση το πρώτο βίντεο από κλειστό κύκλωμα τηλεόρασης που κατέγραψε την πυρκαγιά, ο εμπειρογνώμονας καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «η πυρκαγιά ξεκίνησε στην πραγματικότητα περί ώρα 16:25 με 16:30».

Το επόμενο ερώτημα είναι πότε κινητοποιήθηκαν οι πυροσβεστικές δυνάμεις. Ο ερευνητής υποστηρίζει ότι «η κινητοποίηση των πρώτων πυροσβεστικών δυνάμεων από το ΕΣΚΕ έγινε καθυστερημένα περίπου κατά 10 λεπτά», σε σχέση με την ώρα αναγγελίας της πυρκαγιάς και «30 λεπτά της ώρας από την έναρξη της πυρκαγιάς». Ήταν όμως ήδη αργά. Από αέρος σύμφωνα με τον ερευνητή μόνο ένα ελικόπτερο αξιοποιήθηκε επιχειρησιακά μέχρι τις 17:45, το οποίο όμως «δεν μπορεί από μόνο του να συμβάλει καθοριστικά και αποτελεσματικά στην επιτυχή έκβαση και αντιμετώπιση της κατάστασης». Και συμπληρώνει: «Το δεύτερο πτητικό μέσο που πέταξε πάνω από την πυρκαγιά αυτή στο Νταού Πεντέλης, ένα ελικόπτερο τύπου Super Puma του ΠΣ με κάδο … απογειώθηκε από την Πάχη Μεγάρων περί ώρα 18:45, δηλαδή όταν ήταν σε πλήρη εξέλιξη η καταστροφή και επιχείρησε έως την ώρα 20:50 που ήταν πλέον επιχειρησιακά πολύ αργά».

Η έκθεση επιρρίπτει σαφείς ευθύνες και στα αστυνομικά όργανα στα οποία καταλογίζει «σοβαρά λάθη, ενέργειες και παραλείψεις κατά την εφαρμογή των αστυνομικών τροχονομικών μέτρων που αποδείχτηκε εκ του αποτελέσματος ότι δεν ήταν αποτελεσματικά για την αποσυμφόρηση των οχημάτων».

Το πόρισμα

Η 78 σελίδων τεχνική έκθεση καταλήγει σε ένα συμπέρασμα το οποίο όλοι θα βρουν εύλογο και λογικό, εκτός από τους πρώην αρχηγούς του Πυροσβεστικού Σώματος και της Ελληνικής Αστυνομίας, οι οποίοι σε συνέντευξη Τύπου δήλωσαν ικανοποιημένοι από το βαθμό ανταπόκρισης στο καθήκον τους.
Αναφέρει ο εμπειρογνώμονας: «Ο μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας της χώρας γενικά δεν λειτούργησε κατά τα προβλεπόμενα … σε όλες τις φάσεις της αντιμετώπισης της ως άνω πυρκαγιάς και γενικά της διαχείρισης του εν λόγω καταστροφικού φαινομένου και κρίσης, αφού δεν ανταποκρίθηκε αποτελεσματικά και με επάρκεια στην εκ του νόμου αποστολή του και τις προβλεπόμενες από αυτόν αρμοδιότητές του». Περαιτέρω, ο ερευνητής καταλογίζει στη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, στο Πυροσβεστικό Σώμα, στην Ελληνική Αστυνομία και στους ΟΤΑ «σοβαρά εγκληματικά λάθη, ενέργειες, παραλείψεις, ολιγωρίες, αρρυθμίες και δυσλειτουργίες».
Η έκθεση απαριθμεί 18 αίτια για την καταστροφή που συνιστούν παράλληλα παραλείψεις των οργάνων. Μεταξύ αυτών είναι: Το γεγονός ότι παράλληλα με την πυρκαγιά στο Νταού Πεντέλης υπήρχε η υπήρχε ήδη ταυτόχρονα μεγάλο μέτωπο στην Κινέτα. Ότι άργησαν να κινητοποιηθούν οι πυροσβεστικές δυνάμεις. Ότι δεν αξιολογήθηκε ορθά η απειλή από τη φωτιά στο Νταού Πεντέλης. Ότι υπήρξε δυσλειτουργία στη διαδικασία εφαρμογής του προληπτικού μέτρου της οργανωμένης απομάκρυνσης κατοίκων. Ότι δεν υπήρξε εναέρια επιτήρηση στην Αττική την ημέρα της καταστροφικής πυρκαγιάς. Ότι υπήρξε κυκλοφοριακή συμφόρηση λόγων του πανικού των κατοίκων.

[Δημοσιεύτηκε στον ΠΑΛΜΟ της Γλυφάδας, 25 Αυγούστου 2018]